Nậm Pịa

Ở vị trí đầu bảng thì không thể không nhắc đến món Nậm Pịa, Nậm Pịa là món ngon truyền thống của bà con dân tộc Thái ở vùng cao, thường xuất hiện ở các dịp đám đình, lễ hội hay những bữa tiệc đãi khách. Đây được xem là món ăn đặc sản mà các bạn nên thử một lần khi đến với vùng đất Tây Bắc.

Trong tiếng Thái thì “Nậm” có nghĩa là “canh” còn “Pịa” chính là phân non ở trong phần ruột non của các loài động vật ăn cỏ như trâu, bò, dê. Tuy rằng có thành phần kinh dị như thế nhưng Nậm Pịa lại có tác dụng rất ghê gớm trong bồi bổ sức khoẻ cũng như khả năng giải rượu vì vậy mà món Pịa luôn được yêu thích trong các buổi uống rượu.

Đây không phải là một món dễ ăn, bởi vị đắng và mùi hương khó ngửi của nó. Mới đầu ăn, nhiều người sẽ cảm thấy khó nuốt bởi vị “thum thủm” của ruột, Pịa, mùi của mắc khén và các loại lá đắng được cho vào, nhưng sau đó thì để lại vị ngọt, béo trong cuống họng. Thế nhưng nếu bỏ qua những ngần ngại về mùi vị, thì đây là một món ăn tuyệt vời, hội tụ tinh hoa ẩm thực núi rừng Tây Bắc. Vậy nên nếu có dịp đi du lịch Tây Bắc thì đừng quên thử món Nậm Pịa Tây Bắc của đồng bào người Thái nhé!

Thắng Cố

Ở vị trí số hai sẽ là món Thắng Cố. Thắng Cố thì vùng núi phía Bắc nào cũng có, nhưng ở Lào Cai lại mang một vị riêng đặc sắc không thể lẫn vào đâu được. Nguyên nhân chính là vì được chế biến từ “lục phủ ngũ tạng” của con ngựa và gia vị kèm theo không thể thiếu của Thắng Cố gồm thảo quả, địa liền cùng với hạt dổi, củ sả, quế chi… được tẩm ướp với thịt trước lúc đem xào rồi chế nước hầm nhừ trong chảo lớn.

Từ hương vị đặc trưng quyến rũ, chảo Thắng Cố sôi lục bục trên bếp lửa hồng nhìn khá bắt mắt bởi những miếng thịt, miếng mỡ vàng nhạt, đoạn lòng trăng trắng điểm xuyết những lá hành xanh ngắt dậy mùi thơm của thịt, của gia vị làm ấm lại không gian giữa tiết trời se lạnh. Bát Thắng Cố trở nên lôi cuốn hơn khi được nhấp với thứ rượu thóc Shan Lùng (Bát Xát), rượu ngô Bản Phố (Bắc Hà) được chưng cất bởi thứ men làm từ cây hồng mi mà Cuồng đảm bảo sẽ khiến cho các bạn đắm chìm trong tinh hoa của đất trời ban tặng, mang theo nét độc đáo của ẩm thực Lào Cai.

Lá ngón xào tỏi

Khi nghe đến “lá ngón” thì chắc ai ai cũng phải run rẩy bởi đây được xem là loại lá độc có thể chết người. Tuy nhiên, với kinh nghiệm của người dân địa phương thì cây lá ngón có 2 loại là loại có độc và không có độc, loại không độc hoàn toàn có thể ăn được và có hương vị ngon ngọt rất riêng

Lá ngón cũng có thể chế biến nhiều món ăn khác nhau nhưng món lá ngón xào tỏi vẫn hay xuất hiện trong các bữa ăn nhất. Có mùi vị như bao loại rau rừng khác nhưng lá ngón vẫn ngọt hơn và thơm hơn rất nhiều, khi xào với tỏi, dầu thực vật làm cho lá ngón bóng loáng, nhìn rất hấp dẫn. Và cũng chính vì vậy, món ăn này trở thành “đặc sản” mà không thể lẫn vào đâu được.

Người Thái trắng ở Mường So thường dùng lá và hoa của cây này để luộc, nấu canh hoặc làm các món xào thay rau rừng. Món ăn này dần dần đã trở nên phổ biến và quen thuộc trong những bữa cơm của dân bản rồi đó. Đặc biệt, mâm cỗ ngày Tết của họ nếu không có món lá ngón thì coi như không đầy đủ và trọn vẹn.

Bọ xít rang lá chanh

Đối với nhiều người, bọ xít là loài côn trùng hôi hám và đáng sợ thế nhưng với bà con dân tộc Thái tỉnh Sơn La thì đây lại là nguyên liệu chế biến nhiều món ăn ngon trứ danh, trong đó nổi tiếng nhất là món bọ xít rang lá chanh.

Vị giòn, nhai nghe rôm rốp của bọ xít hòa quyện với mùi thơm, cay nồng của lá chanh khiến món ăn này trở thành đặc sản, được nhiều người ưa chuộng. Món bọ xít đạt chuẩn là có màu sẫm óng, khi nếm thấy có vị ngọt, béo ngậy nơi đầu lưỡi và giòn tan thơm nức.

Người Sơn La thường dùng món ăn này với cơm nóng hoặc nhâm nhi với rượu ngô trong bữa ăn gia đình. Đối với người dân nơi đây, món bọ xít rang lá chanh là món ăn quen thuộc, dân dã và giàu dinh dưỡng. Hàng năm cứ vào độ nhãn ra hoa, người dân Sơn La lại rủ nhau vào rừng nhãn, rừng vải để bắt côn trùng về ăn. Hiện nay, món ăn này cũng trở nên phổ biến và được nhiều khách du lịch ưa chuộng mỗi khi có dịp ghé qua nơi đây.

Cháo ấu tẩu

Cháo ấu tẩu ở Hà Giang được làm từ nguyên liệu là củ ấu tẩu và đây là một loại củ có chất độc cực mạnh, nhưng qua cách chế biến tài tình của đồng bào Tây Bắc.

Món Cháo ấu tẩu ăn kèm thịt băm, các loại rau thơm, tiêu, hay măng chua. Bên cạnh vị bùi, béo ngậy và dễ nhận ra bát cháo hơi đắng, lạ miệng. Không chỉ là món ăn, nhiều du khách còn chọn ăn cháo ấu tẩu vì rất tốt cho sức khỏe như giúp ngủ ngon, thư giãn gân cốt, giảm đau xương nhức cơ, hồi phục sinh lực.

Thịt thối gác bếp

Đây là món ăn được xem là “ghê ghớm” nhất bởi chính cách làm mà người Khơ Mú để lại. Thịt thối gác bếp được sử dụng từ thịt heo, thịt trâu hay thịt bò. Phần thịt này đem đi phơi nắng. Tuy nhiên, chúng sẽ không được tẩm gia vị và đem phơi khoảng 7–10 ngày. Khi phơi, người ta sẽ vẩy nước vào thịt cộng với phần không được tẩm gia vị sẽ làm cho chúng dậy mùi để thu hút nhiều côn trùng. Và họ mặc định rằng khi thịt càng thối, có dòi thì món ăn này sẽ càng hấp dẫn hơn.Tuy nhiên, món ăn này vẫn được nhiều người rất yêu thích và có khi nghiện nếu như đã ăn quen.

Rau Thối

Ngoài thịt thối, Sơn La còn nổi tiếng với món rau thối “độc nhất vô nhị”. Đây là loại cây dây leo, lá kép màu xanh thẫm, mọc đối xứng nhau. Thân cây và cành lá có rất nhiều gai nhọn. Sở dĩ người ta đặt cho nó cái tên rau thối là cũng bởi vì mùi hôi nồng mà dù có đứng cách xa cả mấy mét vẫn dễ phát hiện ra. Rau thối mọc hoang nhiều trong các cánh rừng. Thân cây vươn dài, quấn quanh vào bất cứ cây nào sống bên cạnh. Những chồi lá non tơ hướng thẳng lên cao, hứng trọn hết những giọt sương thuần khiết và tia nắng mai vàng óng của đất trời Tây Bắc.

Rau thối được người Thái chế biến thành nhiều món như nấu canh, xào hoặc làm nộm. Với phong cách nấu nướng không quá cầu kì, người Thái thường kết hợp rau cùng thịt trâu, thịt lợn hoặc mớ cá tươi mới bắt từ suối về. Cũng có khi chỉ cần ít mỡ hành phi thơm rồi cho nắm rau xanh mướt ấy vào xào nhanh tay là cũng khiến bữa ăn trở nên hấp dẫn lạ thường. Cái vị ngai ngái, ngầy ngậy cộng thêm chút hương nồng cứ vương vấn nơi cổ họng, đủ để khiến bất kì ai yêu thích các đặc sản vùng cao phải ứa nước miếng thòm thèm.

Nhiều người thường ví rau thối với quả sầu riêng. Mùi hôi nồng của chúng khiến những ai lần đầu thưởng thức đều thấy sợ và khó chịu nhưng khi đã ăn quen thì nó lại dễ gây nghiện, khiến ta nhớ mãi. Món thịt thối và rau thối đều được xem là hai món ăn nổi tiếng, được sử dụng phổ biến trong bữa cơm của người dân tộc ở Sơn La. Nếu có dịp du lịch một lần qua đây, hãy đừng quên thưởng thức để cảm nhận ẩm thực độc đáo vùng đất Tây Bắc.

Sâu Tre

Sâu tre là một đặc sản của Tây Bắc nổi tiếng ngon và và hiếm, người có tiền cũng chưa chắc đã mua được

Sâu tre là một loại ấu trùng sống trong những đốt tre. Nó có màu trắng muốt, dài bằng hai đốt ngón tay. Sâu tre có hàm lượng đạm cao, giàu chất dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe. Cây tre bị sâu tre ký sinh thường có biểu hiện héo ngọn, đốt tre bị co rúm, ngắn lại khác thường.

Mùa sâu tre bắt đầu từ tháng 9 kéo dài đến cuối tháng 10. Sâu tre sinh sôi nảy nở nhiều và béo nhất vào lúc này. Sâu tre có hàm lượng protein và axit amin cao, có thể chế biến thành nhiều món ăn như chiên giòn với lá chanh hoặc sâu tre nướng, ăn giòn tan và có vị béo ngậy. Tuy nhiên, món ăn đặc sản này cũng dễ gây dị ứng, có thể gây ngộ độc đối với một số người có cơ địa không phù hợp nên mọi người cần cân nhắc trước khi nếm thử món ăn này.

Rêu đá nướng

Người Thái có nhiều món ngon hấp dẫn như cơm lam, thịt trâu gác bếp, rau sắng… Nhưng có một đặc sản khá dân dã rất ít người được biết đến là món rêu đá vùng Tây Bắc. Loại rêu đá lại là đặc sản chỉ có ở vùng Tây Bắc, rêu thường bám vào các gờ đá nơi lòng suối. Rêu đá mọc theo mùa bắt đầu từ xuân hè, rêu ngon là rêu mọc dài thướt tha, sờ vào thấy mát rượi êm ái, chỉ cần lấy tay vợt nhẹ nhàng là thu hái được.

Rêu đá có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, trong đó đơn giản nhất là canh rêu tươi hay còn gọi là kinh tau. Rêu sau khi rũ hết cát sạn được cắt thành từng đoạn nhỏ, thả vào nước luộc gà hoặc xương hầm, nêm gia vị vừa khéo, đến khi chín sẽ dậy lên hương thơm hấp dẫn.

Pịa cá

Bên cạnh các món pịa phổ biến, khiến thực khách “hết hồn” như pịa bò, pịa dê thì ít ai biết rằng ở vùng đất này còn món pịa cá cũng rất ấn tượng.

Cũng giống nhiều món pịa khác, pịa cá được làm từ phần ruột của con cá, kết hợp với các loại gia vị đặc trưng ở Tây Bắc. Không có vị đắng như các món pịa khác, pịa cá có vị mềm, ngọt của lòng cá lẫn các loại gia vị, đặc biệt mùi thơm nổi bật của sả và mắc khén đã lấn át mùi tanh ban đầu của cá, khiến thực khách cứ mãi vương vấn

Món cá nhảy

Cá nhảy có lẽ chính là món “khó xơi” nhất trong danh sách ẩm thực Tây Bắc

Món cá nhảy được xem là món ăn phổ biến, đặc sản của người Thái ở Sơn La.  Món ăn tuy đơn giản nhưng rất kén người ăn. Điểm khác biệt của món ăn này chính là ở cách ăn rất lạ lùng: Cá phải còn sống, được chế biến và ăn ngay tại bàn.

Cá dùng để chế biến món “cá nhảy” phải được nuôi ở ao tự nhiên hoặc bắt ở suối nguồn, cách xa khu dân cư. Cá bắt về phải còn sống, chọn những con cá bé, có kích thước lớn nhất là bằng ngón tay cái của người lớn, thả vào chậu nước muối sạch, để cá tự bơi và tiết hết những thứ bẩn, sau đó mang cá ra rửa lại bằng nước muối nhạt lần nữa là đạt yêu cầu.

Theo người Thái ở Sơn La, loại cá ngon nhất để chế biến món cá nhảy là cá chép con. Nhiều gia đình cầu kỳ, đợi đến mùa lúa nước, khi bắt đầu là mùa cá chép đẻ trứng. Họ lấy trứng cá chép bám vào hoa lục bình thả vào ruộng, đến mùa lúa ra hoa, hoa gạo rụng xuống nước, và cá chỉ được ăn hoa gạo đó nên rất sạch. Đến khi lúa rộ bông, bà con bắt những con cá ở ruộng mang về chế biến món cá nhảy.

Điểm đặc sắc nhất của món ăn này chính là các gia vị đi kèm. Theo đó, cá được ăn kèm với lõi chuối tươi, rau thơm (mùi, húng, thì là, kinh giới…), các loại gia vị mắm, muối, mỳ chính, tỏi, ớt và đặc biệt là không thể thiếu hạt mắc khén (gia vị đặc biệt của người Thái). Tất cả phải được băm nhỏ tạo thành một hỗn hợp ăn kèm có độ chua, cay, nồng, ngọt và mùi thơm đặc trưng. Khi ăn, người ta thường bắt cá từ chậu, dùng dao nhỏ khía nhanh vào bụng cá, nặn ruột bỏ ra ngoài rồi thả nhanh vào hỗn hợp ăn kèm.

Mỗi người ăn dùng một chiếc thìa nhỏ xúc cá kèm theo lõi chuối và nước chua đưa lên miệng thưởng thức. Với những người chưa từng biết món cá nhảy thì đây quả là món ăn lạ lùng, rất khó có thể tưởng tượng ra hương vị. Thêm nữa, cũng không nhiều người dám bỏ miếng cá sống vào miệng thưởng thức ngay lập tức. Tuy nhiên với những thực khách sành ăn sẽ nhận ra ngay hương vị độc đáo nơi đầu lưỡi, đó là vị giòn, ngọt của thịt cá và vị cay của tỏi, ớt, vị tê tê nơi đầu lưỡi và mùi thơm nồng của hạt mắc khén. Các gia vị sẽ làm át đi vị tanh của cá chỉ còn lại vị ngọt giòn, thơm và bùi của thịt cùng những loại rau đi kèm. Để chế biến được món ăn này, một trong những nguyên tắc phải lưu ý đó là cá phải sạch, được nuôi tự nhiên. Khi mổ cá phải nhanh tay để cá vẫn còn sống, thả ra còn có thể giẫy được. Món cá nhảy khá phổ biến trong những gia đình người Thái ở Sơn La, đặc biệt là những khi có khách quý. Nếu một lần được đi du lịch ở đây, bạn nhất định phải nếm thử món ăn này, để cảm nhận được nét tinh túy, đa dạng của ẩm thực và văn hóa vùng cao Tây Bắc.

Da trâu thối

Da trâu thối hay còn gọi là năng min, một món ăn đặc trưng của người Thái. Da của con trâu sau khi lọc ra vẫn giữ nguyên phần lông, đem gói vào lá chuối và ủ trong vòng khoảng hai ngày. Vào mùa hè, nhiệt độ cao có thể làm da trâu nhanh “thối” hơn, trong khi đó, vào mùa đông, nhiệt độ thấp, người ta phải ủ thêm nhiều ngày mới có thể lấy ra chế biến.

Sau một thời gian ủ, da trâu bốc mùi đem rửa sạch thì lông sẽ rụng hết. Sau đó, người ta đem miếng da đi phơi, rồi dùng nấu canh bon, hoa chuối hoặc nướng tùy sở thích. Với đồng bào bản địa, đây là một đặc sản có vị thơm ngon đặc trưng. Tuy nhiên, với nhiều người miền xuối, chưa nói đến việc ăn thử, chỉ nghe đến cái tên của món ăn và ngửi mùi, nhiều người sẽ phải suy nghĩ lại trước khi có ý định thưởng thức.

Được biết, ngoài da trâu thối, đồng bào vùng cao Tây Bắc cũng nổi tiếng với món da trâu gác bếp. Qua bàn tay chế biến khéo léo của người dân tộc, những miếng da trâu dai, cứng lại có vị giòn, đậm đà rất ngon.  Để chế biến nên món ăn ngon từ da trâu gác bếp thì quả thực là một kỳ công. Da trâu được ngâm nước nhiều giờ, đến khi mềm thì đem thái thành từng miếng nhỏ. Tiếp đến, da trâu được ướp với các loại gia vị như: Ớt, sả, muối, mì chính và mắc khén rồi chế biến thành canh hoặc nộm da trâu, da trâu muối,…

Bọ nước

Bọ nước (ấu trùng chuồn chuồn) là món ăn không phải lúc nào cũng có sẵn. Bọ nước bắt ở sông suối quanh khu vực Điện Biên vào thời điểm tháng 3, tháng 4. Bọ làm sạch chân, lươn băm nhỏ, cho thêm gia vị, tiêu rừng (mắc khén), và rau thơm, tía tô, hành, húng tròn, húng chó, ớt, xả bọc lá chuối, sau đó vùi than hồng khoảng 40 phút. Khi chín, món này có vị thơm của rau và hạt tiêu rừng, bọ bùi, dai và hơi ngậy.

Muồm muỗm rang

Nhắc đến vùng đất Yên Bái, không ít người nghĩ ngay đến những địa danh nổi tiếng như Mù Cang Chải rồi hồ Thác Bà. Tuy nhiên, Yên Bái cũng rất nổi tiếng với nhiều món ngon trở thành đặc sản hấp dẫn du khách xa gần. Và một trong những đặc sản đó chính là món Muồm muỗm rang Mường Lò.

Muồm muỗm rang Mường Lò là một món ăn dân dã, quen thuộc trong bữa cơm của người dân nơi đây và nó cũng trở thành một món đặc sản nổi tiếng mà khi đặt chân đến vùng đất này, du khách đừng quên nếm thử.

Nhộng ong đất

Ấu trùng ong (hay còn gọi là nhộng ong) là món ăn đặc sản khó tìm của người Tây Bắc, bởi lẽ mùa ong sinh sản chỉ từ tháng 4 đến tháng 9, tuy nhiên để lấy được nhộng ong tự nhiên thì không hề dễ dàng.

Lên Tây Bắc vào những ngày cuối tháng 8 hoặc đầu tháng 9, bạn sẽ được đắm mình trong những vạt nắng chiều êm dịu chiếu xuống những bản làng, cánh đồng. Cảm nhận cái se lạnh của thời điểm giao mùa, sự hiếu khách của người dân nơi đây và nếu may mắn bạn sẽ được thưởng thức đặc sản nhộng ong Tây Bắc món ăn đặc biệt mà không phải lúc nào bạn cũng có thể thưởng thức.

Người Tây Bắc chế biến nhộng ong thành các món ăn độc đáo: Nhộng ong chiên lá chanh, nhộng ong ướp nướng trong ống tre, nhộng ong ướp gói lá nghệ nướng, nhộng ong cuộn lá lốt, tuy nhiên thông dụng nhất là món nhộng ong xào măng chua lá chanh hoặc xào nghệ. Vị ngon, béo ngậy của nhộng ong, kết hợp với vị chua chua, giòn giòn của măng đã được ngâm công phu, cộng với đó là mùi thơm từ lá chanh, khiến ai từng ăn khó lòng nào quên. Có dịp đến Tây Bắc từ tháng 4 đến tháng 9, muộn nhất là tháng 10, bạn đừng bỏ lỡ món ăn đặc sản này.

Sâu chít điện biên

Đây vốn là loại côn trùng sống trong thân cây chít. Để biết cây nào có sâu chít, người thu hái sẽ lựa chọn những cây có dấu hiệu bệnh, không thể ra hoa (đó chính là cây đã bị ấu trùng ký sinh). Người dân bắt sâu chít bằng cách “chẻ” đôi ngọn chít để moi sâu ra. Những con sâu chít tươi rói có màu trắng sữa, căng mọng sau khi được lấy ra thường được thả trong chậu rượu nhạt. Thứ rượu ấy sẽ giữ cho sâu không bị biến chất.

Ngoài cách sử dụng phổ biến nhất là ngâm rượu uống, sâu chít có thể sao khô, nấu cháo. Số liệu khảo cứu cho thấy loài “đông trùng hạ thảo” có hàm lượng protein chiếm 25-32% trong cơ thể, trong đó có 6 axit amin, còn sâu chít cũng có hàm lượng protein tương đương nhưng thành phần axit amin được xác định lên đến 17/20 loại cần cho cơ thể. Vì vậy, ở Điện Biện và các vùng Tây Bắc hiện nay rượu sâu chít và thịt sâu chít là những thứ được tiêu thụ mạnh cho khách miền xuôi.

Bài viết có sử dụng thông tin từ: cuongdulich.com